Ήρθε, ήρθε χελιδόνα - Ο Μάρτης

Στοιχεία της λαϊκής μας παράδοσης

Για να μην ξεχνούν οι μεγαλύτεροι και να μαθαίνουν οι μικρότεροι

Ο "μάρτης"

            
Όταν βγει ο μαρτιάτικος ήλιος, βγαίνει για τα καλά! Καίει και μαυρίζει τα πρόσωπα των παιδιών,

 κι η μαυρίλα για το λαό μας σήμαινε ασχήμια. Προπάντων τα κορίτσια τα ήθελε άσπρα και ροδομάγουλα: 

«Οπόχει κόρη ακριβή, το Μάρτη ο ήλιος να μην την ιδεί»

Δεν βλέπεις λοιπόν κανένα κορίτσι, που την 1η του Μάρτη να μην έχει δεμένο γύρω από τον καρπό του χεριού του το "μάρτη" . Τον φορούν μέχρι το τέλος του μήνα κι ύστερα τον βγάζουν και τον κρεμούν στις τριανταφυλλιές. Έτσι τα μάγουλά τους θα γίνουν κόκκινα σαν τριαντάφυλλα.

Αλλού πάλι τον έδεναν στις λαμπάδες της Ανάστασης και καίγονταν μαζί, ή γύρω από τα αρνιά που έψηναν.

Το έθιμο του «μάρτη» φαίνεται πως έχει την αρχή του στην ελληνική αρχαιότητα. Όσοι έπαιρναν μέρος στα Ελευσίνια Μυστήρια έδεναν γύρω από το δεξί χέρι και το αριστερό πόδι μια κλωστή. Δεν ξέρουμε τι συμβολική σημασία είχε, όμως έχουμε κι άλλες μαρτυρίες πως οι αρχαίοι φορούσαν κλωστές άσπρες και κόκκινες για να διώχνουν το κακό. 

«Ήρθε, ήρθε χελιδόνα»

Η άνοιξη φέρνει ζωντάνια και χαρά σε ανθρώπους και ζωντανά. Η άνοιξη φέρνει πίσω τα χελιδόνια από τις ζεστές χώρες. Θα χτίσουν τις φωλιές τους, θα γεννήσουν τα αυγά τους.Ο τόπος μας γεμίζει από τα τιτιβίσματά τους και τις χαρούμενες φωνές των παιδιών. Παιδιά και χελιδόνια στενά συνδεδεμένα από την αρχαία εποχή!

Για να γιορτάζουν τον ερχομό τους και την αρχή της άνοιξης τα παιδιά ξεχύνονται στους δρόμου την 1η του Μάρτη για τα χελιδονίσματα.

 Κρατούν ένα καλάθι με φύλλα κισσού, περνούν μέσα ένα

ραβδί και πάνω στο ραβδί στερεώνουν ένα ξύλινο χελιδόνι με κουδουνάκια στο λαιμό του. Πηγαίνουν από σπίτι σε σπίτι, κουνούν το ραβδί, ηχούν τα κουδουνάκια και τα παιδιά τραγουδούν:

Ήρθε, ήρθε χελιδόνα, 

ήρθε κι άλλη μελιηδόνα, 

κάθισε και λάλησε

και γλυκά κελάηδησε:

"Μάρτη, Μάρτη μου καλέ,

και Φλεβάρη φοβερέ 

κι αν φλεγίσεις κι αν τσικνίσεις 

καλοκαίρι θα μυρίσεις. 

Κι αν χιονίσεις, κι αν κακίσεις, 

πάλιν άνοιξη θ΄ανθίσεις.... 

Κάθε νοικοκυρά ανοίγει το πουγκί της κι ανταμείβει τα παιδιά για τις ευχές τους με κάποιο νόμισμα, μα και τα αυγά και τα άλλα φιλοδωρήματα είναι καλοδεχούμενα.

Πηγή: "Λαογραφικό ημερολόγιο" Αικατερίνη Τσοτάκου-Καρβέλη